Në një klimë gjithnjë e më të tensionuar ndërkombëtare, shumëkush pyet nëse Lufta e Tretë Botërore mund të jetë më afër seç duket. Ngjarjet e fundit në Lindjen e Mesme, përplasjet e hapura mes fuqive të mëdha dhe përdorimi i teknologjive gjithnjë e më të avancuara ushtarake kanë krijuar një përzierje shpërthyese që ushqen frikën për një konflikt global me pasoja të pallogaritshme. Nga Teherani deri në Uashington, nga Moska në Tel Aviv, bota ndodhet përballë një momenti që ngjall kujtime të errëta nga e kaluara.
Përshkallëzimi SHBA-Iran dhe efekti zinxhir
Gjithçka nisi me një valë të re tensioni midis Shteteve të Bashkuara dhe Iranit, të nxitur nga dyshimet mbi zhvillimin e armëve bërthamore në objektet iraniane. Përgjigja e SHBA-së erdhi në mënyrë të drejtpërdrejtë: një operacion ajror që synoi tre qendra kyçe iraniane të lidhura me programin bërthamor. Sulmet u konsideruan “precize” dhe “preventive”, por efekti që prodhuan ishte i menjëhershëm dhe i gjërë.
Brenda pak orësh, Irani deklaroi se kishte mobilizuar përgjigjen e tij ushtarake. Pas deklaratave kërcënuese, raketat e para u lëshuan në drejtim të Izraelit dhe më pas ndaj bazave ushtarake amerikane në rajon. Këto goditje nuk ishin më thjesht paralajmërime – ato përbënin një hap konkret drejt përshkallëzimit.
Goditja ndaj bazës amerikane në Katar
Një nga zhvillimet më domethënëse ishte goditja ndaj bazës ajrore Al Udeid në Katar – një nga qendrat më të rëndësishme operacionale të SHBA-së në Lindjen e Mesme. Irani lëshoi disa raketa në drejtim të kësaj baze, të cilat u identifikuan dhe interceptuan nga mbrojtja ajrore, duke shmangur viktima. Megjithatë, alarmi u ngrit menjëherë. Forcat amerikane kaluan në gatishmëri të plotë dhe një pjesë e personelit u zhvendos përkohësisht nga zona më të rrezikuara.
Qeveria iraniane deklaroi më pas se kjo goditje kishte një karakter simbolik dhe se qëllimi nuk ishte të shkaktonte humbje njerëzore, por të dërgonte një mesazh të qartë: çdo agresion do të pasohet nga kundërpërgjigje. Analistët e kanë interpretuar këtë si një manovër për të treguar forcë, por gjithashtu për të shmangur një përplasje të drejtpërdrejtë që mund të shpërthejë në përmasat e një lufte globale.
Retorika ruse dhe kërcënimet e heshtura
Në anën tjetër të globit, Rusia ka reaguar ashpër ndaj ndërhyrjes së SHBA-së në Lindjen e Mesme. Kremlini ka theksuar se sulmet ndaj Iranit janë një provokim serioz që mund të destabilizojë më tej rajonin dhe të sjellë pasoja në të gjithë sistemin ndërkombëtar të sigurisë. Në fjalime të ndryshme, udhëheqësit rusë kanë theksuar se çdo kërcënim ndaj aleatëve të tyre nuk do të tolerohet.
Shqetësues është fakti që Moska ka përmendur hapur opsionin e përdorimit të armëve strategjike në rast se ekuilibrat globalë cenohen rëndë. Përdorimi i retorikës bërthamore në nivel zyrtar është një nga treguesit më të qartë që tensionet aktuale kanë kaluar një prag të rrezikshëm.
Përfshirja e Izraelit dhe frika për shpërthim rajonal
Izraeli, si aleat i ngushtë i SHBA-së dhe objektiv i raketave iraniane, është futur gjithashtu në këtë ekuacion të rrezikshëm. Pas sulmeve në Tel Aviv dhe Haifa, qeveria izraelite reagoi me një fushatë ajrore ndaj objektivave iraniane në Siri dhe Irak. Kjo lëvizje rrit ndjeshëm shanset që përplasja të përhapet në më shumë vende të rajonit dhe të përfshijë aktorë të tjerë të armatosur.
Ekspertët paralajmërojnë se një luftë rajonale në Lindjen e Mesme mund të nxjerrë jashtë kontrollit të gjitha përpjekjet diplomatike për stabilitet. Veçanërisht shqetësues është rreziku që Irani të bllokojë ngushticën e Hormuzit, një pikë kyçe për furnizimin global me naftë. Një bllokadë e tillë do të kishte pasoja shkatërruese për ekonominë botërore.
Teknologjia dhe lufta e padukshme
Ndryshe nga luftërat e mëparshme, sot ekziston një dimension i ri – teknologjia e avancuar dhe inteligjenca artificiale. Përdorimi i drone-ve të komanduar nga algoritme, sistemet mbrojtëse të bazuara në AI dhe përgjimet satelitore kanë krijuar një realitet të ri ku konfliktet zhvillohen në mënyrë më të shpejtë dhe me më pak kontroll njerëzor.
Ky zhvillim, në vend që të sigurojë paqe, ka shtuar frikën se një vendim i marrë nga një sistem autonom mund të çojë në përshkallëzim katastrofik. Në këtë kuptim, teknologjia ka sjellë një nivel të ri pasigurie që bota nuk e ka përjetuar më parë.
Perceptimi global dhe ndjenja e frikës
Në të gjithë shtetet, qytetarët shprehin ndjenja ankthi dhe pasigurie. Sondazhet e fundit tregojnë se një përqindje e konsiderueshme e popullsisë në SHBA, Europë dhe Lindjen e Mesme beson se jemi shumë pranë Luftës së Tretë Botërore.
Rritja e kërkesave për furnizime emergjente, blerjet e vrullshme të mallrave bazë dhe diskutimet publike mbi strehimet bërthamore dëshmojnë për një atmosferë të ngarkuar me panik. Në rrjetet sociale, temat si mbijetesa, strategjitë e evakuimit dhe përgatitja për konflikte po dominon bisedat.
A mund të ndalet spirala e rrezikut?
Përkundër të gjitha këtyre zhvillimeve shqetësuese, diplomacia ende ka një dritare të hapur. Vende neutrale si Zvicra, Austria dhe Katari po angazhohen për të sjellë palët në tryezën e bisedimeve. Kombet e Bashkuara po ndërmjetësojnë për të vendosur vijat e kuqe që nuk duhen kaluar, dhe për të rivendosur një sistem kontrolli mbi armatimet.
Qeveritë në të dyja anët e barrikadës duket se janë të vetëdijshme për koston e një konflikti total. Humbjet njerëzore, shkatërrimi ekonomik dhe rrënimi i stabilitetit global do të ishin të paimagjinueshme. Prandaj, edhe pse tensionet janë të larta, shumë analistë besojnë se logjika do të mbizotërojë – nëse nuk është tepër vonë.